Auteur: Harry Tenholter
Uitgeverij Omniboek (www.kok.nl)
Het verhaalTijdens zijn verblijf in Egypte stuit een Britse journalist per toeval op een aantal kleitabletten die zijn geschreven door een tijdgenote van Mozes. Deze vrouw, die schrijft de Nubische echtgenote van Mozes te zijn, schrijft over Mozes, hun jeugd en haar ervaringen met hem in het woestijnkamp. Sinds zijn vlucht van het hof van de farao verblijft Mozes in dit kamp met het volk van Israël, heeft veelvuldig contact met God, geeft leiding aan de stammen en de uittocht uit Egypte. De kleitabletten zijn een wereldvondst en tevens explosief materiaal, aangezien ze het bijbelverhaal en bijbehorende claim op het heilige land kunnen bevestigen of ontkennen. De professor die de vertaling doet, wil pas verslag doen en zijn naam vestigen als hij de vertaling af heeft. Dit speelt de partijen die de kleitabletten in handen willen krijgen in de kaart en geeft ze de tijd om zorgvuldig hun plannen voor te bereiden. Zal het eindigen met al of geen schokkend wereldnieuws over het volk en staat van Israël of verdwijnt alles in de doofpot?
Bijbelse connectie
Het boek Het Mozes mysterie heeft een relatie met de persoon Mozes, zijn vlucht naar de woestijn en zijn contact met God. De bijbel vertelt dat Mozes wordt geboren in de tijd dat de farao opdracht had gegeven om alle Hebreeuwse pasgeboren jongetjes te doden. De ouders van Mozes gaven geen gehoor aan dit bevel. In plaats daarvan legden ze hem in een mandje in de Nijl. Mozes werd gevonden door de dochter van de farao, die hem adopteerde en opvoedde aan het hof.
De bijbel vermeldt niets over de jaren tussen geboorte en volwassenheid. Flavius Josephus beschrijft in zijn De oude geschiedenis van de joden hoe Mozes op veldtocht werd gestuurd naar Ethiopië (Nubië) en daar de stad Meroë belegerde. Tharbis, de dochter van de Ethiopische koning, stelde voor om de stad over te geven aan Mozes, op voorwaarde dat hij met haar zou trouwen. Mozes accepteerde het aanbod, nam de stad in en keerde terug naar Egypte. De Nubische bruid wordt, naamloos, in Numeri genoemd bij een geschil tussen Mozes en Miriam en Aäron.
Als Mozes volgens de bijbel volwassen is geworden, doodt hij een Egyptische opzichter die ruzie heeft met een Hebreeër. Vervolgens vlucht hij naar de woestijn om aan straf van de farao te ontkomen.
Mozes trouwt met de dochter van de Midjanitische priester Jethro, ontmoet God op de berg Horeb en krijgt de opdracht om het uitverkoren volk uit Egypte te leiden, naar het beloofde land.
Als leider van het Israëlische volk heeft Mozes het niet gemakkelijk. Omwille van een klaarblijkelijk eerder huwelijk wordt zijn gezag betwist door Miriam en Aäron, klaagt het volk en valt terug in afgoderij.
De Nieuwe Bijbelvertaling, Oude Testament
Exodus 2: 1-10: geboorte en adoptie van Mozes
Exodus 2: 11-15: Mozes vlucht naar de woestijn
Exodus 2: 21: Mozes trouwt met Sippora
Exodus 3: 1-11: God spreekt tot Mozes
Exodus 32: 1-6: een gouden kalf om te aanbidden wordt gemaakt
Numeri 12:1, Mozes is getrouwd met een Nubische vrouw
Stof tot nadenken
Zoals met alle bijbelse verhalen zijn er volop onderzoeken gedaan naar de persoon Mozes en de gebeurtenissen rondom de exodus. Omdat de bijbel niet werd geschreven als historisch document geeft dat volop ruimte aan allerlei speculaties. Was Mozes wel een zoon van de stam der Levieten die later geadopteerd werd en aan het Egyptische hof verbleef, of was Mozes een Egyptenaar die de hofintriges ontvluchtte en zich aansloot bij de Hebreeën?De verhalen over Mozes werden pas vele eeuwen later op papier gezet, waarbij niet wordt uitgesloten dat de schrijvers details toevoegden ter versterking van de boodschap van het verhaal. Zo wordt steeds gewezen op de gelijkenis met het verhaal van de Assyrische koning Sargon, die heimelijk gebaard werd en ook als kind in een rieten mandje in een rivier werd gezet. Hij werd gevonden en opgevoed door een waterputter om later een groot heerser te worden. Dit verhaal zou door joodse schrijvers zijn opgepikt zijn tijdens hun gevangenschap in Babylon en hergebruikt om aan te geven dat Mozes in de gunst van God stond.
In het bijbelverhaal krijgt de farao geen naam, wat betekent dat voor de historische grondslag van het verhaal gezocht is naar overeenkomsten met Egyptische verslagen. Omdat de farao's veelvuldig ten strijde trokken en daarbij ook wel eens een nederlaag leden, is het nog steeds niet gelukt om met zekerheid vast te stellen om welke farao het gaat. Ramses II wordt als een veelbelovend kandidaat gezien (circa 1279-1212 v.Chr.), waarbij de exodus zou hebben plaatsgevonden onder de regering van zijn zoon Merenptah.
Een andere kandidaat voor de rol van de farao is Achnaton, de farao die probeerde het Egyptische veelgodendom om te vormen tot een monotheïstische godsdienst rondom zonnegod Aton. Deze revolutie vertoont gelijkenissen met hetgeen Mozes onder de Hebreeën probeerde te bereiken en het is zeker denkbaar dat dit van invloed is geweest. Nog een andere aanwijzing wordt gevonden in de gelijkenis tussen de hymne voor Aton en psalm 104.
De invoering van het nieuwe geloof riep veel weerstand op en Achnaton moest het veld ruimen. Men heeft aanwijzingen dat hij vermoord is. Zijn zoon Tutanchaton werd gedwongen de oude godsdienst weer in ere te herstellen en als Tutanchamon verder te regeren.
Onderzoeker Ahmed Osman meent dat Achnaton gevlucht is naar de woestijn en daar als Mozes verder door het leven is gegaan. Hij denkt ook dat Achnaton zelf deels van Israëlische afkomst was (via zijn moeder afstammend van Jozef) en dat hij via deze weg in aanraking kwam met het geloof in één God. De cirkel zou dan rond zijn, van Jozef via Achnaton naar Mozes.
Links
Recensies op Crimezone.nl
Mozes op Wikipedia (Engelstalig)
Mozes, de farao, de tien plagen en de exodus
Farao Achnaton versus Mozes (Engelstalig)
Achnaton op Wikipedia (Engelstalig)
Boeken met verwant thema
Babylon - Tim Lahaye & Greg Dinallo
Het boek der namen - Jill Gregory & Karen Tintori
Op zoek naar het verloren paradijs - Michael Phillips
Steen der wijzen - James Rollins
Het Sinaï geheim - Gregg Loomis
