zondag 20 januari 2013

De achtste zonde – Philipp Vandenberg (2008)

Titel: De achtste zonde
Auteur: Philip Vandenberg
Oorspronkelijke titel: Die achte Sünde
Uitgeverij Karakter (www.karakteruitgevers.nl)

Het verhaal
Lukas Malberg, een antiquair uit München, gaat naar Rome om een boekverzameling op te kopen. Als hij bij een vroegere klasgenote, Marlene, langs gaat, treft hij haar dood in de badkuip aan. Als hij later teruggaat naar het appartement blijkt de voordeur verborgen te zijn achter metselwerk, alsof alle sporen aan het bestaan van Marlene uitgewist moeten worden. Malberg gaat op onderzoek uit en komt al snel in de problemen, omdat hij door de politie gezocht wordt als verdachte. Samen met een journaliste die hoopt een mooi verhaal op het spoor te zijn probeert hij meer te weten te komen over Marlene. Al snel is duidelijk dat er sprake is van connecties met hoge functionarissen van het Vaticaan. Diezelfde hoge functionarissen lijken betrokken te zijn bij duistere zaken, waarvan de informatie met hulp van veel zwijggeld stil wordt gehouden. Wie niet zwijgt wordt genadeloos afgemaakt. De duistere zaken houden verband met de lijkwade van Turijn en een voorspelling uit Openbaringen, maar iedere keer als Malberg denkt meer te weten te kunnen komen, sterven er mensen en moet ook hij vrezen voor zijn leven. Als hij benaderd wordt door een geheimzinnige broederschap vraagt hij zich af of het een valstrik is, of een kans om eindelijk te achterhalen wie er achter de dood van Marlene zit en wat de lijkwade daar mee te maken heeft. Het wordt een zaak op leven of dood.

Bijbelse connectie
Het boek De achtste zonde heeft een relatie met de veroordeling, de kruisdood, de begrafenis en de opstanding van Jezus Christus. De bijbel beschrijft tot in detail de laatste dagen van Jezus en de sporen die de gebeurtenissen nalaten op Zijn lichaam. Allereerst was er de geseling, gevolgd door de kroon van doornentakken, de kruisiging en tot slot de steek van de speer. Na de kruisafname wordt Jezus in linnen gewikkeld en in het rotsgraf van Jozef van Arimatea gelegd. Vervolgens wordt er een steen voor gerold en wordt het graf bewaakt door Romeinse soldaten om te voorkomen dat het lichaam door de discipelen meegenomen zou worden.
Over wat er tussen de graflegging en de ontdekking van het lege graf gebeurt zegt de bijbel niets. Hoe de opstanding zich precies voltrekt is een groot mysterie en wordt vastgesteld doordat getuigen het graf leeg aantreffen en doordat een engel de opstanding verkondigt. In het graf is alleen het linnen doek nog te vinden.

De Nieuwe Bijbelvertaling, Nieuwe Testament
Marcus 15:15-20, Jezus wordt gegeseld en krijgt een doornenkroon
Johannes 19: 16-34, Jezus wordt gekruisigd en met een lans doorboord
Matteüs 27: 57-60, Jezus wordt in linnen gewikkeld in het graf gelegd
Lukas 24:1-12, in het lege graf ligt alleen het linnen nog
Matteüs 28:1-7, bij het lege graf verkondigt een engel de opstanding
Johannes 20:5-8, in het lege graf liggen alleen de linnen doeken

Apocriefen
Het evangelie van Petrus: engelen openen het graf en Jezus loopt er uit
Het evangelie van Nicodemus: het graf is leeg op de linnen doeken na

Stof tot nadenken
De lijkwade van Turijn deed haar intrede in Europa in 1355, mogelijk meegenomen vanuit Constantinopel, waarvan bekend is dat er tussen 944 en 1204 een lijkwade werd vereerd. Hoewel het Vaticaan al sinds 1578 de hoeder van de lijkwade was, is ze pas officieel eigenaar sinds 1983. Het formele standpunt t.a.v. de lijkwade is dat deze niet echt is, maar dat het een middeleeuws kunstwerk is waarvan de waarde vooral gelegen is in de ondersteuning van het geloof. Toen de lijkwade in het voorjaar van 2010 aan het publiek werd tentoongesteld zijn er ruim 2 miljoen bezoekers geweest. Dit hoge aantal geeft de fascinatie voor het linnen doek wel weer. Een fascinatie die wat het Vaticaan betreft intact blijft, gezien ze geen onderzoeken meer toestaat. Dit standpunt was voor Mark Heirman aanleiding om in 2012 een boek te schrijven met de intrigerende titel Wie is er bang voor de lijkwade van Turijn.
Al direct na de verschijning van de lijkwade in Europa werd de echtheid onderwerp van discussie. Als dit dan toch zo’n belangrijk voorwerp was, waarom wordt het dan in de bijbel niet als zodanig benoemd? Buiten de vermelding van de vondst van het linnen in het verder lege graf worden er geen woorden aan besteed. Volgens Heirman kan de verklaring hiervoor simpel zijn. De eerste christenen hielden nog strikt vast aan joodse geboden, o.a. het gebod op afbeeldingen. Een andere reden kan zijn dat de lijkwade niet als zodanig werd gezien. Jezus was immers opgestaan, dus een lijkwade was het niet meer en bovendien, waarom nog iets met het doek willen doen als Jezus in eigen persoon aan je verschijnt?
Sinds de lijkwade werd gefotografeerd, in 1898, en het negatiefbeeld hiervan zoveel duidelijker was dan het vage beeld op het doek zelf, hebben talloze onderzoekers zich er mee beziggehouden. Er zijn talloze theorieën over hoe de afbeelding heeft kunnen ontstaan. Geen van deze theorieën zijn tot nu toe bewezen, het mysterie blijft onopgelost. Door verder onderzoek niet meer toe te staan wordt het vinden van een verklaring zeer zeker vertraagd. De stelling van Heirman is dat het Vaticaan het liefst ziet dat de lijkwade een vervalsing is en mogelijk bereid is gebleken om het koolstofdateringsonderzoek te manipuleren zodat de uitkomst zou wijzen op een middeleeuwse vervalsing. Feit is wel dat het proces van het verzamelen van de monsters voor onderzoek fraudegevoelig was. In bijzijn van diverse vertegenwoordigers van de laboratoria waar de onderzoeken zouden plaatsvinden werd een reepje stof van de rand van de lijkwade geknipt. In plaats van deze ter plekke in de monsterbuisjes te doen en te verzegelen, werden ze door kardinaal Ballestrero en Michael Tite, directeur van het British Museum, meegenomen naar een aangrenzende kamer. Wat er achter de gesloten deuren heeft plaatsgevonden zullen we waarschijnlijk nooit weten. Beide heren stellen uiteraard dat ze niets anders hebben gedaan dan de monsters van de lijkwade en de controlemonsters afkomstig van diverse oude kleden in de buisjes steken. Is het toeval dat de uitslag van de koolstofdatering samenvalt met de verschijning van de lijkwade in Europa?
Heirman stelt de vraag wat het Vaticaan te vrezen heeft van een echte lijkwade in plaats van een middeleeuwse vervalsing. Het antwoord hierop ligt in de dogma’s over kruisdood en opstanding. Eén van de theorieën die de afbeelding poogt te verklaren gaat uit van een proces waarbij een reactie plaatsvindt tussen de balsem op het lichaam en het linnen doek. Cruciaal element in deze theorie is dat er warmte nodig is voor de reactie; warmte afkomstig van een levend lichaam. Als deze theorie zou kloppen, zou het betekenen dat Jezus niet aan het kruis stierf, maar nog zeker een aantal uren in het graf in leven was en misschien zelfs in het graf niet overleed. De kruisdood en herrijzenis uit de dood staan dan opeens op losse schroeven.
Een andere theorie gaat ook uit van een reactie tussen het lichaam en het linnen, maar nu juist veroorzaakt doordat van het gestorven lichaam stoffen vrijkwamen die het gevolg zijn van ontbinding. Met deze theorie is de kruisdood veiliggesteld, maar het beeld van een ontbindend lichaam past weer niet bij een herrijzenis waarbij Jezus nog wel de wonden van de kruisiging had, maar er verder normaal uitzag.
Heirman betoogt dat het Vaticaan zich heeft verloren in details en de kruisdood en opstanding te veel als letterlijke gebeurtenissen wil zien; een denktrant die heel erg past bij de tegenwoordige mens die alles wetenschappelijk correct verwoord wil zien en de bewijzen op tafel gelegd wil krijgen. Dat was niet de denkwereld van de mensen uit de tijd van Jezus. Voor hen was er geen verschil tussen dood of dood lijkend en wie zwaar gehavend in een graf wordt gelegd en daar dan drie dagen later uit opstaat is uit de doden herrezen, ongeacht of dat naar onze moderne inzichten medisch wel of niet correct is.
In 325 werd tijdens het concilie van Nicea de geloofsbelijdenis opgesteld:
Ik geloof in één God, de almachtige Vader, Schepper van de hemel en de aarde, van alle zichtbare en onzichtbare dingen.
En in één Here Jezus Christus, de eniggeboren Zoon van God, geboren uit de Vader voor alle eeuwen, God uit God, Licht uit Licht, waarachtig God uit waarachtig God; geboren, niet geschapen, één van wezen met de Vader; door Hem zijn alle dingen geworden.
Ter wille van ons mensen en van ons behoud is Hij neergedaald uit de hemel en vlees geworden door de Heilige Geest uit de maagd Maria en is een mens geworden. Hij is ook voor ons gekruisigd onder Pontius Pilatus, heeft geleden, is begraven. Op de derde dag is Hij opgestaan overeenkomstig de Schriften. Hij is opgevaren naar de hemel, zit aan de rechterhand van de Vader en zal in heerlijkheid weerkomen om te oordelen de levenden en de doden. En zijn rijk zal geen einde hebben.

Tot op de dag van vandaag kunnen we vasthouden aan deze belijdenis, omdat hierin het lijden, de kruisiging, de graflegging en de opstanding worden beschreven zonder de toevoeging van enig detail. Deze belijdenis is tijdloos. Het is juist de moderne instelling, die om tot achter de komma te willen weten hoe, wat en waar iets plaatsvond die de belijdenis in gevaar brengt. Door geloofswaarheden te willen ondersteunen met wetenschap, kan het zomaar gebeuren dat diezelfde wetenschap het tegenovergestelde bewijst. Aanvankelijk leek het erop dat onderzoek naar de lijkwade het geloof van bewijs zou kunnen voorzien. Later werd dit minder vanzelfsprekend en daarom heeft het Vaticaan het onderzoek gestaakt. Liever geen enkele uitkomst dan een minder gunstige uitkomst.
Voor de gelovigen maakt het niet uit, de lijkwade kan zich onverminderd verheugen in een enorme belangstelling en brengt mensen in contact met Jezus, of het doek nu echt is of niet.

Links
De lijkwade van Turijn op Wikipedia
Verslagen van lijkwade tentoonstellingen (Engelstalig)
De reis van de lijkwade
Onderzoeken aan de lijkwade

Boeken met verwant thema
Het Golgotha dossier - Philipp Vandenberg
Het Sindone complot - Julia Navarro
In Zijn naam - Sam Christer
Kinderen van het kwaad – Garfield Reeves-Stevens
Kloon – Robin Cook