De Petrus akte – Andreas Englisch (1998)

Titel: De Petrus akte
Auteur: Andreas Englisch
Oorspronkelijke titel: Die Petrusakte
Uitgeverij Strengholt's Boeken

Het verhaal
Als de jonge priester Vincenzo arriveert in het kleine dorp Ariccia, kan hij niet vermoeden dat de rust op het punt staat om verstoord te worden. Aanleiding is een mysterieus boek, die door Marion, een Duitse architecte die in het kasteel van het dorp woont, moet worden vertaald. Zij ziet in het boek, waarvan de auteur onbekend is, zulke grote parallellen met haar eigen leven dat ze op zoek gaat naar antwoorden. Eén van die antwoorden zou te vinden zijn in een onbekende graftombe in de kerk van het dorp. Samen met de priester vindt ze inderdaad een dichtgemetselde muur en nadat ze deze opengebroken hebben vinden ze een kapel met afbeeldingen van Simon de Tovenaar en in het midden een grafkist. In de bijbel wordt niet gerept over de dood van Simon, maar in een apocrief geschrift, de Handelingen van Petrus, wordt er uitgebreid op ingegaan en wordt Ariccia letterlijk genoemd.
Met het openen van het graf lijkt ook de geest uit de fles, want er gebeuren vervolgens vreemde dingen, alsof Simon rondwaart in het dorp. Vincenzo en Marion gaan op zoek naar antwoorden, maar er komen alleen vragen bij. Als Marion verdwijnt, moet Vincenzo zijn uiterste best doen om het mysterie te ontrafelen en Marion terug te vinden alvorens ze wordt terechtgesteld door mensen die echt geloven dat Simon de Tovenaar bezit van haar heeft genomen. Wat is hier waarheid en kan de priester Marion redden van de dood?

Bijbelse connectie
Het boek De Petrus akte heeft een relatie met de ontmoetingen van de apostelen met Simon de Tovenaar. De eerste ontmoeting, beschreven in de bijbel, vindt plaats in het Heilige Land. De tweede ontmoeting, beschreven in een apocrief verhaal, vindt plaats in Rome.
In Handelingen lezen we dat de apostel Filippus naar Samaria gaat en daar veel wonderen verrichtte. Hij trekt daarmee de aandacht van een zekere Simon, die bekend staat als magiër en met zijn toverkunsten de bevolking onder de indruk had gekregen. Simon bekeert zich tot christen en blijft daarna in de buurt van Filippus, die later gezelschap krijgt van Petrus en Johannes. Ook deze apostelen verkondigen de boodschap van Christus en door handopleggingen ontvangen de mensen de heilige Geest. Zeer onder de indruk hiervan biedt Simon geld om deze gave ook te krijgen. Petrus veegt hem de mantel uit en geeft Simon te verstaan dat zijn gedrag verfoeilijk is en dat hij geen deel kan uitmaken van de zendingsmissie.
In de apocriefe Handelingen van Petrus wordt verder verteld over Simon de Tovenaar. Deze zou zijn vertrokken naar Ariccia, een plaats dicht bij Rome. In Rome verkondigde hij dat hij gezonden was door God en met de vele wonderen die hij deed, kreeg hij steeds meer volgelingen. Niet alleen genas hij mensen, ook vloog hij door de lucht, waardoor zijn nieuwe volgelingen overtuigd waren van zijn band met God. In opdracht van God werd Petrus naar Rome gestuurd. Hier treft hij Simon de Tovenaar en begint een krachtmeting. Petrus verricht een aantal wonderen, ontmaskert Simon als leugenaar en weet een aantal volgelingen terug te winnen. Simon gaat in de tegenaanval en belooft dat hij ten teken van zijn band met God door de lucht zal vliegen. Op het aangekondigde tijdstip heeft zich een menigte verzameld en zien ze Simon opstijgen en rondvliegen. Petrus smeekt God om Simon te laten neerstorten en zijn been te laten breken. Prompt stort Simon neer, breekt zijn been en wordt door de menigte gestenigd en voor dood achtergelaten. In de nacht brengen enkele van zijn helpers hem terug naar Ariccia, waar hij na een operatie overlijdt.

De Nieuwe Bijbelvertaling, Nieuwe Testament
Handelingen 8: de apostelen ontmoeten Simon de Tovenaar

Apocriefen
Handelingen van Petrus

Stof tot nadenken

Aan het eind van de vierde eeuw kwam er een eind aan het proces om tot een goedgekeurde bijbel te komen. In de loop van de eeuwen waren talloze verhalen op schrift gesteld en de nog jonge kerk wilde dat in iedere gemeenschap dezelfde leringen verkondigd zouden worden en hetzelfde beeld van Jezus zou bestaan. Na veel discussie werden 4 evangeliën, 1 verhandeling, 21 brieven en 1 openbaring tot onderdeel van de bijbel verklaard. Deze zouden allemaal tot stand gekomen zijn door goddelijke inspiratie. Alle andere geschriften werden onder de noemer apocrief ondergebracht, wat wil zeggen dat zij niet als waar mochten worden beschouwd. Sommige geschriften werden hierbij totaal afgewezen, andere mochten gelezen worden zolang ze maar niet voor waar werden aangezien. De apocriefe verhalen waren vaak zeer populair en tenzij verboden (wat vooral voor gnostieke geschriften gold), werden ze vaak gebruikt voor afbeeldingen in kerken of op schilderijen.

Om op de lijst met goedgekeurde documenten te komen, werden diverse criteria opgesteld:

• Datering: het geschrift moest gebaseerd zijn op verhalen van personen die Jezus gekend hadden. Een ooggetuige verslag was het meest waardevol, maar ook verhalen die gebaseerd waren op dit soort verslagen voldeden aan het criterium. Dit speelde b.v. een rol bij het evangelie van Lucas, waar hij in de proloog schrijft dat hij zijn verslag heeft gebaseerd op overleveringen van tijdgenoten van Jezus.
• Orthodox: theologisch gezien moest het geschrift in overeenstemming zijn met de christelijke traditie zoals die door de apostelen was overgeleverd
• Apostolisch: het geschrift moest afkomstig zijn van de apostelen of van hun directe medewerkers (zoals b.v. Markus die voor Petrus werkte).
• Algemeen aanvaard: het geschrift moest reeds in gebruik zijn in alle kerken.

Door toepassing van bovenstaande criteria werden veel geschriften buiten de bijbel gehouden. Op basis van de datering en lokaal gebruik werden veel handelingen en brieven die aan een specifieke apostel waren toegekend uitgesloten. De Handelingen van Petrus zouden in de tweede helft van de tweede eeuw tot stand zijn gekomen en daarmee niet voldoen aan het criterium van de datering. Ook was dit geschrift onbekend buiten Italië, waar in plaats van de verering van Petrus en Paulus voor andere apostelen gekozen was. Het was niet ongebruikelijk om een lokaal belangrijke apostel te voorzien van een levensverhaal waarbij alle goede eigenschappen uitvergroot werden en werd benadrukt hoe belangrijk iemand was voor de christelijke gemeenschap ter plaatse. Hoe die verhalen precies tot stand kwamen is niet bekend. Duidelijk is wel dat gebruik werd gemaakt van bestaande overleveringen, waardoor de verhalen aansloten bij de algemeen gebruikte geschriften. Hoeveel van de apocriefen werkelijk afwijken van de waarheid is niet meer vast te stellen, omdat er ontzettend veel documenten uit de eerste eeuwen na Christus verloren zijn gegaan. Met het opstellen van criteria konden de vroegere kerkvaders tot op zekere hoogte het kaf van het koren scheiden, maar het was zeker geen proces met een honderd procent zekere uitkomst. Reli-thriller schrijvers benutten deze onzekerheid door geschriften of bewijzen te laten opduiken die aantonen dat bepaalde apocriefen wel degelijk als waar beschouwd mogen worden. Meestal is dit dan een waarheid die niet strookt met de theologische boodschap en komt er een broederschap in actie om de bewijzen te vernietigen. Gezien het grote aantal apocriefen is dit een nagenoeg onuitputtelijke bron voor schrijvers.

Links
Recensie op Crimezone

Simon de Tovenaar op Wikipedia
Kritische noot over de Simon verhalen
De Handelingen van Petrus op Wikipedia
Tekst van de Handelingen van Petrus (Engelstalig)
Apocriefen van het Nieuwe Testament op Wikipedia
Totstandkoming van het Nieuwe Testament

Boeken met verwant thema
Het vuurevangelie - Michel Faber