Auteur: Julia Navarro
Oorspronkelijke titel: La biblia de barro
Uitgever Sirene (www.sirene.nl)
Tijdens een congres voor archeologen maakt Clara Tannenberg bekend dat zij in het bezit is van enkele kleitabletten die verwijzen naar de bijbel. Wat de vondst zo bijzonder maakt is de ouderdom van de kleitabletten en dat er op geschreven staat dat het verhaal van God zal worden opgeschreven zoals aartsvader Abraham dit kent. De duizenden jaren oude kleitabletten waar dit verhaal op zou moeten staan zijn echter nog niet gevonden en om ze te ontdekken is een gefinancierde expeditie nodig. Omdat de reeds gevonden kleitabletten niet getoond worden en vooral omdat de opgravingen in Irak moeten plaatsvinden terwijl de Amerikaanse invasie op het punt staat om te gebeuren, kost het zeer veel moeite om een klein gezelschap op de been te krijgen.
In de woestijn van het oude Mesopotamië wordt bij een oud tempelcomplex gegraven in een race tegen de tijd. Behalve archeologen zijn er nog diverse andere personen met een eigen agenda aangesloten bij het gezelschap. Een groep kunsthandelaren heeft een niets ontziende moordenaar gestuurd met de opdracht de stenen bijbel te bemachtigen zodra deze gevonden is. Een andere groep heeft nog wat persoonlijke rekeningen te vereffenen en ook zij hebben een moordenaar als mol in het team geplaatst. Tijdens de opgravingen lopen de spanningen steeds verder op, gebeuren er onheilspellende dingen en dringt de vraag zich wat er eerst zal gebeuren, de dood van de leiding van de opgraving, de vondst van de stenen bijbel die wereldkundig wordt gemaakt of de vondst en onmiddellijke verdwijning hiervan.
Bijbelse connectie
Het boek De verborgen kleitabletten heeft een relatie met aartsvader Abraham die van God zelf opdrachten kreeg. Tevens wordt er een relatie gelegd met het schriftelijk vastleggen van de bijbel.
In Genesis is te lezen dat Terach met zijn familie, waaronder zijn zoon Abram, vanuit Ur der Chaldeeën noordwaarts trekt, richting Kanaän. God zelf vraagt Abram om verder te trekken en verschijnt tijdens de reis nogmaals. God vertelt Abram dat hij is uitverkoren; hij zal een heel volk voortbrengen en dat volk krijgt land om in te wonen.
Toen Abram negennegentig jaar was, sloot God een verbond met hem, beloofde hem een zoon en noemde hem vanaf dat moment Abraham.
Over het algemeen wordt aangenomen dat de bijbel pas schriftelijk werd vastgelegd tijdens de Babylonische gevangenschap. Tot die tijd was voornamelijk sprake van mondelinge overleveringen. Deze theorie werd geformuleerd in het midden van de 19e eeuw, toen er nog weinig archeologisch onderzoek was gedaan in het Midden-Oosten en men niet bekend was met de mate waarin het schrift gebruikt werd als documentatiemiddel. In de bijbel zijn diverse verwijzingen te vinden van het gebruik van schrift, eeuwen voor de Babylonische gevangenschap. Het meest bekende voorbeeld is natuurlijk de stenen tafel met daarop de tien geboden. Uit woede jegens ongehoorzaamheid van de Israëlieten gooit Mozes de stenen tafel kapot. Later heeft hij een nieuwe ontmoeting met God, die hem de tekst voor de nieuwe stenen tafel dicteert.
Wie in Genesis leest, ziet vaak als openingszin staan: ‘dit is de geschiedenis van’of ‘dit is het geslachtsregister van’. Deze woorden berusten op een keuze in de vertaling. Het gebruikte woord ‘sepher’ betekent letterlijk geschreven verhaal. In de Leuvense bijbel uit 1548 luidt de vertaling als volgt: ‘DIt es den boec van Adams ghebuerte, In den dach als Godt den mensche geschapen heeft, soe heeft hy hem gemaect na Gods ghelijckenisse’. Hier is in de vertaling het woord boek gebruikt, vanwege het schriftelijke karakter van de overlevering.
In de bijbelgedeeltes voorafgaand aan de Babylonische gevangenschap wordt wel vaker gerefereerd aan het gebruik van schrift voor overlevering. In Deuteronium lezen we dat de koning een wetboek moet laten maken, naar de tekst die bij de Levitische priesters bewaard wordt. Ook in Jozua staat te lezen dat hij wetten en regels in een boek schreef.
De Nieuwe Bijbelvertaling, Oude Testament
Genesis 12:1-8, God verschijnt aan Abram voor en tijdens de reis
Genesis 13:14-17, God belooft Abram veel nakomelingen
Genesis 17: God sluit een verbond met Abraham
Exodus 31:18, God geeft Mozes de beschreven stenen platen
Exodus 34: 27-28, Mozes schrijft Gods geboden op
Genesis 5:1: het boek van Adam
Deuteronium 17:18, de koning dient een wetsboek op te stellen
Jozua 24:25-26, Jozua legt wetten en regels vast in een boek
Stof tot nadenken
In 1936 verscheen het boek van P. Wiseman, waarin het ontstaan van de geschreven Genesis aan de hand van archeologische ontdekkingen wordt toegelicht. De verklaringen van Wiseman staan haaks op de gangbare theorie dat de bijbel pas voor het eerst op schrift werd gesteld na de Babylonische gevangenschap. Hij betoogt dat de bijbel zelf laat zien dat de teksten duizenden jaren oud zijn. Dat tegenwoordig nagenoeg niemand hem kent of van zijn theorie gehoord heeft, komt omdat hij niet in staat is gebleken om een al ruim honderd jaar oude theorie om te buigen.
In de 17e eeuw werd het fundament gelegd voor de bijbelkritiek, een analyse die zich richt op herkomst, ouderdom en auteurschap van de bijbelteksten. In het midden van de 19e eeuw was de theorie geformuleerd dat het Oude Testament ergens tussen 500 -200 voor Christus schriftelijk was vastgelegd. Dit is de periode volgend op de Babylonische gevangenschap. De bronnen die werden gebruikt bestonden voor een klein deel uit oude overgeleverde documenten, met name uit de tijd van de koningen van Israël, en voor een groot deel uit mondelinge overleveringen. De schriftkritiek heeft alles tot op de letter geanalyseerd en heeft diverse schrijversscholen aangeduid die delen hebben geschreven. Argumenten die pleiten voor het bestaan van meerdere bronnen gaan met name in op verschillen in naamsaanduidingen, zoals Horeb of Sinaï als naam voor de berg waar Mozes de tien geboden in ontvangst nam. Nog een ander belangrijk onderscheid wordt gemaakt op grond van de naam waarmee God wordt aangeduid, soms als Jahweh en soms als Elohim. Redactoren gingen aan de slag met de diverse bronnen en voegden er weer eigen elementen aan toe. Soms lijken verhalen consistent gemaakt te zijn, soms ook zijn de toevoegingen juist niet in lijn met andere delen van het Oude Testament.
De belangrijkste stelling met betrekking tot het ontstaan van het geschreven Oude Testament is dat de oudste bronnen hooguit uit de koninstijd stammen (circa 1000 v.Chr.) en dat deze voornamelijk wetten en geslachtsregisters bevatten. Waarom zou je verhalen op schrift stellen als toch praktisch niemand kan lezen (en schrijven)?
Uitgerekend de stelling dat het schrift nauwelijks in gebruik was in de tijd van Abraham of Mozes wordt omver geworpen door Wiseman. In de tijd dat de schriftkritiek werd ontwikkeld, was nog nauwelijks enig archeologisch onderzoek gedaan in het Midden-Oosten en verkeerde men nog in de veronderstelling dat er voor 1000 v.Chr. van een beschaving nauwelijks sprake was. Op het koninklijke hof na was men boer of herder en werd in armzalige hutten of tenten gewoond. Door opgravingen die pas in de eerste helft van de 20e eeuw goed op gang kwamen, moest dit beeld volledig worden bijgesteld. Steeds vaker werden in het gebied wat vroeger bekend stond als Mesopotamië paleizen en complete bibliotheken met kleitabletten ontdekt. Koningen waarvan men had gedacht dat ze niet meer dan een mythe waren, bleken echt geregeerd te hebben. In enkele gevallen ging het zelfs om koningen die ook in het Oude Testament genoemd werden (b.v. koning Sargon, genoemd in Jesaja 20). Ook in de buurt van Ur, stad der Chaldeeën en woonplaats van Abraham, werd gegraven. Hier werden ook de nodige kleitabletten gevonden. Ze waren 4000 tot 5000 jaar geleden beschreven.
Op grond van archeologische vondsten moest men het beeld van de beschaving in de tijd van Abraham bijstellen. Er was niet langer sprake van boeren en herders in simpele onderkomens, het was duidelijk dat er complete steden waren gebouwd en dat gebruik gemaakt werd van allerlei technieken, zoals irrigatie, om in het levensonderhoud van de bevolking te voorzien. Toen het spijkerschrift eenmaal ontcijferd was en de vertalingen op gang waren gekomen, moest men ook terugkomen op het idee dat het slechts koningen en ambtenaren waren die zich van het schrift bedienden. De kleitabletten werden overal voor gebruikt, ook briefwisselingen tussen moeder en zoon waarin wordt geïnformeerd naar de gezondheid. Wie zelf niet kon schrijven en lezen, kon de diensten inhuren van één van de vele schrijvers die op speciale scholen werden opgeleid.
Op grond van de conclusie dat het schrift al heel lang in gebruik was bij de bevolking, ging Wiseman verder zoeken naar bewijzen voor een schriftelijke vastlegging van het boek Genesis. Het was volgens hem onvoorstelbaar dat zoiets belangrijks als het woord van God niet opgetekend zou zijn, terwijl onbeduidende familiezaken wel werden opgeschreven. Uitgebreide analyses van de literaire gewoontes duizenden jaren geleden leverde een goed beeld op van de manier waarop vertellingen werden vastgelegd. Diezelfde schrijfwijze is ook terug te vinden in de eerste boeken van Genesis. Echter, door onbekendheid hiermee is de indeling van de bijbel niet helemaal correct. Nu beginnen hoofdstukken vaak met ‘dit is de geschiedenis van’ of iets van die strekking. Dat is echter geen openingszin, maar een slotzin en geeft aan wie het voorafgaande verhaal op schrift heeft laten stellen. Via overlevering kwamen de kleitabletten bij Mozes terecht, die Genesis als één geheel samenstelde en waar nodig nog plaatsen en streken van andere namen voorzag voor zover die in onbruik geraakt waren. Het is bekend dat ten tijde van Mozes het spijkerschrift nog volop gebruikt werd in de buitengebieden van het Egyptische rijk en dat via kleitabletten contact met het hof werd onderhouden. Mozes was uitstekend opgeleid en zou dus de kleitabletten van zijn voorvaderen hebben kunnen lezen. Daar deze echter in een andere taal waren geschreven en over een langere periode, ontstonden verschillen tussen de hoofdstukken in een poging zo dicht mogelijk bij de oorspronkelijke betekenis te blijven.
Als de tekst pas op schrift gezet zou zijn door een aantal redactoren, is het niet waarschijnlijk dat zij diverse godsnamen zouden gebruiken of zich zouden bedienen van oude nietszeggende namen met daarbij tegelijkertijd de nieuwe namen opdat men anders niet zou weten waar de gebeurtenissen zich afspeelden. Ook niet logisch is het gebruik van Babylonische woorden alleen in het eerste deel van Genesis, maar niet in het deel van het verhaal welke zich in Egypte afspeelt. Hier overheersen Egyptische woorden en vermelde gebruiken. De verschillen tussen de diverse hoofdstukken hoeft niet verklaard te worden met tal van redactoren, maar kan eenvoudig verklaard worden uit het grote aantal nakomelingen sinds Adam die steeds hun geschiedenis hebben opgeschreven.
Argumenten die pleiten voor de echtheid van Genesis worden vooralsnog slechts in kleine kring aanvaard. De algemeen aanvaarde theorie blijft dat het Oude Testament pas relatief laat op schrift is gesteld en dat men zich daarbij liet inspireren door Babylonische verhalen die dan van de polytheïstische versie werden omgeschreven naar een monotheïstisch verhaal. Het wachten is op de ontdekking van kleitabletten met een zondvloedverhaal wat ouder is dan het beroemde Babylonische Gilgamesj epos. Volgens velen de bron van ons eigen zondvloed verhaal, volgens sommigen echter een opgesmukte kopie van het oorspronkelijke zondvloed verhaal met God en Noach in de hoofdrol.
Links
Recensies op Crimezone.nl
Ontstaan van het Oude Testament
Datering van bijbelteksten (Engelstalig)
Hypothese van Wiseman (Wikipedia, Engelstalig)
De formuleringen van de teksten in Genesis
De schrijfkunst in bijbelse tijden
Archeologische vondsten die de bijbel bevestigen (Engelstalig)
Boeken met verwant thema
Het Mozes mysterie - Harry Tenholter
Abrahams mes - Ottar M. Nordfjord
Het laatste testament - Sam Bourne
