Het Graal-complot - Lynn Sholes & Joe Moore (2005)

Titel: Het Graal-complot
Auteur: Lynn Sholes & Joe Moore
Oorspronkelijke titel: The grail conspiracy
Uitgeverij Karakter (www.karakteruitgevers.nl)

Het verhaal
Terwijl journaliste Cotten Stone voor een reportage in Irak is, raakt ze bij toeval verzeild op een archeologische opgraving. Een stervende man drukt haar een kistje in handen en geeft haar de opdracht mee om de inhoud veilig te stellen en bepaalde toekomstige gebeurtenissen tegen te houden.
Terug in Amerika zoekt Cotten hulp bij een priester met de nodige kennis van archeologie. Ze ontdekken dat het kistje niets minder bevat dan de heilige graal, de beker van het laatste avondmaal en tevens gebruikt om het bloed van Christus bij de kruisiging op te vangen. Ze brengen de graal naar het Vaticaan, waar het voorwerp wordt geacht veilig te zijn. Niets is minder waar, de graal verdwijnt en vervolgens is Cotten haar leven niet meer zeker. Waarom weet ze niet en daarom gaat ze op zoek naar de motieven van degenen die de graal hebben. Steeds meer aanwijzingen duiden er op dat er een duivelse organisatie aan het werk is die niets minder dan het klonen van Christus voor ogen heeft en via deze valse messias de macht in de wereld wil overnemen. Kan Cotten de wereld behoeden voor dit onheil?

Bijbelse connectie
Het boek Het Graal complot heeft een relatie met het laatste avondmaal, de kruisdood en de wederkomst van Jezus Christus.
In Matteüs is te lezen dat Jezus het pesachmaal gebruikt samen met zijn leerlingen. Hierbij wordt beschreven hoe Hij een beker wijn laat rondgaan en dit vergelijkt met Zijn bloed. Dit bloed wordt vergoten ter vergeving van de zonden van de mensheid. Naast dit figuurlijke bloed wordt slechts op 2 plaatsen gerept over echt bloed. Als Jezus zit te bidden in het Hof van Getsemane, vallen zweetdruppels als bloed op de grond. Er vloeit ook bloed, vermengd met water, als Jezus aan het kruis hangt en door een Romeinse soldaat in Zijn zijde wordt gestoken. De beschrijving van de kroning met doornen, de geseling en de kruisiging met de spijkers geven geen details. Dat heeft schilders door de eeuwen heen er niet van weerhouden om ook hier het nodige bloed bij te schilderen.
De avondmaalsbeker komt verder in de bijbel niet meer voor. In de latere legendevorming rondom deze beker, ook wel graal genoemd, speelt Jozef van Arimatea nog wel een rol. In de bijbel wordt hij genoemd als geheime leerling die na de kruisdood van Jezus naar Pontius Pilatus gaat en hem om het lichaam vraagt. Het verzoek wordt gehonoreerd en Jezus wordt in het rotsgraf van Jozef gelegd. Om te weten hoe het verder met Jozef van Arimatea ging zijn we aangewezen op de apocriefe Handelingen van Pilatus. Jozef wordt door de joden gevangengezet in een huis zonder ramen en met bewakers voor de verzegelde deur. Als ze Jozef naar de synagoge willen brengen, blijkt de cel leeg te zijn terwijl de zegels nog intact zijn. Later treffen ze Jozef aan in Arimatea en brengen hem weer terug naar Jeruzalem. Daar vertelt hij dat hij in zijn cel bezoek kreeg van de opgestane Jezus Christus, die hem op miraculeuze manier eerst verplaatste naar het lege graf waarin alleen het linnen nog lag en daarna naar zijn eigen huis in Arimatea.
In het Graal complot wordt ook gespeculeerd op gebeurtenissen rondom de wederkomst van Jezus Christus. Allerlei tekenen van de eindtijd worden beschreven in Openbaringen. Er zal hongersnood zijn, oorlog en de gelovigen zullen onderdrukt worden. Ook zullen er valse profeten komen die beweren de wedergekomen Christus te zijn en die velen zullen misleiden. Dit wordt gezien als het werk van de anti-christ, die probeert de macht over de wereld te verkrijgen.

De Nieuwe Bijbelvertaling, Nieuwe Testament
Matteüs 26:26-29, het laatste avondmaal
Lucas 22:44, Jezus zweet druppels als bloed
Johannes 19,34, Jezus wordt aan het kruis met een lans gestoken
Matteüs 24:3-28, valse profeten zullen velen misleiden

Apocriefen
Handelingen van Pilatus, Jozef ontmoet de opgestane Jezus

Stof tot nadenken

Wie op zoek gaat naar de herkomst van de heilige graal als de beker waarin het bloed van Jezus Christus is opgevangen, komt uit in de middeleeuwen. Rond 1190 verschenen de eerste ridderromans waarin de graal een rol speelde. De grondlegger van het genre was Chrétien de Troyes (genoemd naar zijn woonplaats) die in zijn ‘Li contes del graal’ verhaalt over koning Arthur (die leefde rond 500) en zijn ridders. De vorm of herkomst van de graal wordt niet beschreven, wel wordt aangegeven dat deze van zuiver goud is en bezet met de duurste edelstenen.
Om de ridderromans en het voorkomen van de graal te begrijpen, is het belangrijk om meer te weten over het leven in Europa rond 1200. In die tijd ontstond een nieuwe sociale klasse, de ridders. Zij waren veelal in dienst van een landheer en als ze niet vochten, dan bewerkten ze hun land. Een ander belangrijk aspect is dat het dagelijkse leven doordrenkt was met religie; men was permanent bezig met de vraag hoe een plaatsje in de hemel veiliggesteld kon worden. Het was ook de tijd van de kruistochten en men vocht maar al te graag in het Heilige Land voor de goede zaak en vooral het ticket naar de hemel. Relieken speelden ook een belangrijke rol bij het verkrijgen van vergiffenis voor zonden. Sinds Helena, de moeder van Constantijn de Grote, naar het Heilige Land was vertrokken en daar het Ware Kruis had gevonden, was er een heuse jacht ontstaan op relieken. Men vond de meest uiteenlopende zaken en Constantinopel werd de plaats waar het grootste deel van de relieken werd bewaard. In Europa werd begerig naar deze schatten gekeken. Iedere kerk die aanzien wilde verwerven had een bijzondere reliek nodig. Aanzien stond gelijk aan het aantrekken van veel pelgrims en dat stond weer gelijk aan grote inkomsten. Naast giften werd vooral geld verdiend met de verkoop van aflaten waarbij zonden werden vergeven en het plaatsje in de hemel weer iets dichterbij was gekomen.
In 1204 werd voor de vierde keer een kruistocht georganiseerd. Deze verliep echter heel anders dan gepland. Het Heilige Land werd niet bereikt, de vloot met kruisvaarders kwam niet verder dan Constantinopel. Door verschil van mening tussen de paus in het westen en de patriarch in het oosten, werden de grieks-orthodoxen weggezet als afvalligen en was het toegestaan om de stad te plunderen en de relieken naar Europa te verschepen. Om het verdelen van de relieken eerlijk te laten verlopen werd Garnier, bisschop van Troyes, aangesteld. Deze zorgde er voor dat een aantal relieken, waaronder de beker van het laatste avondmaal, in Troyes (de woonplaats van Chrétien) terechtkwamen. Het is heel goed denkbaar dat de graal op deze manier in de ridderroman terecht is gekomen.

De geschriften waarin ridders talrijke avonturen beleefden en werden neergezet als personen met een christelijke moraal waren bijzonder populair. Na de eerste graalroman volgden er nog vele. De beker was onlosmakelijk verbonden met de uitspraken van Jezus die tijdens het laatste avondmaal had gezegd dat de wijn gelijk was met Zijn bloed, wat werd vergoten tot vergeving van zonden. Het was dan ook slechts een kleine stap om het bloed van Christus aan de graal toe te voegen.
De eerste schrijver die de aandacht van de ridders naar de graal zelf verplaatst is Robert de Boron. Zijn verhaal verschijnt rond 1200 en bij hem is de graal de beker die gebruikt werd bij het laatste avondmaal. Omdat van zijn oorspronkelijke manuscript niet alles bewaard is gebleven en hij diverse navolgers had, zijn er verschillende varianten in omloop over hoe het bloed van Jezus in de graal terechtkwam. Volgens de apocriefe Handelingen van Pontius Pilatus wordt de gevangen genomen Jozef van Arimatea bezocht door de opgestane Jezus. Dit verhaal wordt uitgebreid met de overhandiging van de heilige graal met daarin het bloed van Christus. Er zijn diverse verklaringen voor hoe het bloed hier in terechtkwam. Jozef zelf zou dit bloed hebben opgevangen nadat de Romeinse soldaat de zijde van Jezus met een speer doorboorde. In een andere variant was het Nicodemus die het bloed opving. Nog weer een andere variant beschrijft hoe het bloed tijdens de graflegging wordt opgevangen. Hoe het ook zij, vanaf deze middeleeuwse romans bevat de heilige graal ook het bloed van Christus, zijn er al eeuwenlang mensen naar op zoek en zijn al ook al heel wat schrijvers geweest die er romans, thrillers of documentaires over gemaakt hebben. Zolang de graal niet gevonden wordt zal deze stroom literatuur niet opdrogen.

Links
Recensie op Crimezone

De heilige graal op Wikipedia
De heilige graal op Wikipedia (Engelstalig, uitgebreider)
De heilige graal op katholiek.nl
De graalroman van Chrétien de Troyes
Middeleeuwse Nederlandse graalroman
BBC documentaire over de heilige graal op YouTube (Engelstalig)

Boeken met verwant thema
De tweede verlosser - Tomas Ross
De Da Vinci Code - Dan Brown
Erfgename van de graal – Tom Harper

De rechtvaardigen – Sam Bourne (2006)

Titel: De rechtvaardigen
Auteur: Sam Bourne
Oorspronkelijke titel: The righteous men
Uitgever Luitingh (www.uitgeverijluitingh.nl)

Het verhaal
Een ambitieuze reporter, Will Monroe, is net begonnen bij de New York Times en op zoek naar een opvallend verhaal. Hij denkt dit gevonden te hebben door een moord op een pooier te voorzien van informatie over het leven van deze man. Opvallend detail hierin is een bijzonder onbaatzuchtige daad. Als kort daarna weer een moord wordt gepleegd op een randfiguur die bij nader inzien iets groots heeft gedaan voor een medemens, lijkt er een prijswinnend verhaal in het verschiet te liggen. Nietsvermoedend is Will echter terechtgekomen in een dodelijke samenzwering die zou kunnen leiden tot het einde der tijden. De rust in zijn leven wordt ruw verstoord als zijn vrouw wordt ontvoerd. Om haar terug te vinden, zal hij nog dieper in het mysterie moeten duiken om te weten te komen wie er achter de moorden zit. Zijn zoektocht brengt hem naar de ultra-orthodoxe joodse gemeenschap, waar hij leert over de zesendertig rechtvaardigen die de wereld draaiende houden. Kan hij zijn vrouw terugvinden en het moorden stoppen om de aarde te redden?

Bijbelse connectie
Het boek De rechtvaardigen heeft een relatie met de rechtvaardige Abraham en meer algemeen de rechtvaardige mens. In Genesis is te lezen dat God aan Abraham een rijk nageslacht belooft mits deze rechtvaardig en goed blijft handelen. Die goedheid is zeker niet te vinden in Sodom en God geeft aan dat als het zo erg is als beweerd wordt, Hij de stad zal verwoesten. Abraham vraagt God of Hij samen met de schuldigen ook de onschuldigen wil treffen. Stel je toch voor dat er 50 onschuldigen zijn, hoe onrechtvaardig zou het dan zijn om hen het leven te benemen? God belooft dat Hij bij het aantreffen van 50 onschuldigen de stad omwille van hen zal sparen. Abraham vraagt dan of het er ook 45 mogen zijn. Weer stemt God in. Abraham blijft onderhandelen. 40? Ook voldoende. 30 dan? Nog steeds genoeg om de stad te sparen. 20 misschien? Nog steeds genoeg. En 10? Slechts 10 rechtvaardigen zijn genoeg om de verwoesting van Sodom te voorkomen. Uiteindelijk bleken er minder dan 10 rechtvaardigen te wonen in Sodom en de stad werd verwoest.
De rechtvaardige mens wordt op diverse plaatsen in de bijbel genoemd. In Spreuken worden veel vergelijkingen getrokken met dwazen en goddelozen. Enkele voorbeelden zijn:

• Het loon van een rechtvaardige is een gelukkig leven, goddeloosheid leidt alleen tot zonde
• Oneerlijk verkregen rijkdom baat je niet, rechtvaardigheid redt van de dood

Ook in Psalmen lezen we hoe bevoorrecht de rechtvaardigen zijn; zij zullen het gelaat van God aanschouwen.
Bij de vele aanwijzingen die Mozes krijgt van God zit ook de opdracht om gerechtigheid na te leven.
Niet alleen in het Oude Testament wordt rechtvaardigheid benadrukt, ook in het Nieuwe Testament wordt duidelijk gesteld hoe goed het met de rechtvaardigen zal gaan; hen wacht zelfs het eeuwige leven, terwijl de zondaars een eeuwige bestraffing te wachten staat.
Hoe belangrijk de rechtvaardigen zijn blijkt wel uit het aantal maal dat ze genoemd worden in de bijbel. Het woord levert in de Nieuwe Bijbel Vertaling (NBV) maar liefst 98 resultaten in 95 verzen op.

De Nieuwe Bijbelvertaling, Oude Testament
Genesis 18: Abraham onderhandelt met God over de redding van Sodom
Spreuken 10: rechtvaardigen worden beloond
Psalmen 11:5-7, God heeft de rechtvaardigen lief
Deuteronomium 16:20, gerechtigheid naleven loont

De Nieuwe Bijbelvertaling, Nieuwe Testament
Matteüs 25:26, de rechtvaardigen wacht het eeuwige leven

Stof tot nadenken

Naast de boeken van het Oude Testament maken de joden ook veelvuldig gebruik van de Talmoed, een reeks van commentaren en discussies van rabbijnen over de inhoud van het Oude Testament. Overgeleverd sinds de oudheid, zijn de commentaren pas op schrift gesteld tussen 200 en 1000 na Christus. De commentaren pretenderen niet de waarheid te bevatten, het is de discussie over de interpretatie die tot geloofsverdieping leidt.
De Babylonische Talmoed vermeldt het bestaan van 36 rechtvaardigen die het voortbestaan van de wereld verzekeren. Dat doen ze niet bewust, want deze personen weten niet dat ze tot één van de 36 behoren. Het zijn bescheiden mensen die zich kenmerken door een gewoon of zelfs armoedig bestaan. Ze hebben een bijzondere band met God en mystieke krachten waarmee ze onheil kunnen afwenden, echter zonder hun aanwezigheid kenbaar te maken.
De twee Hebreeuwse letters voor 36 zijn de Lamed en de Vav, vandaar dat deze groep ook wel wordt aangeduid als Lamed Vavs of Lamed Vavniks (met een Russische uitgang). De Lamed Vavniks kennen elkaar niet en door de verspreiding van de joden over de wereld, kunnen ze door grote afstanden van elkaar gescheiden zijn.
Tijdens elke generatie zijn er steeds 36 rechtvaardigen aanwezig. Sterft er één, dan wordt er vrijwel direct een nieuwe geboren. Dankzij deze rechtvaardigen blijft de wereld bestaan, ondanks dat de overgrote meerderheid in zonde leeft. Net als in het verhaal over Sodom, hecht God zoveel waarde aan de weinige rechtvaardigen dat Hij om hen te behouden de wereld laat voortbestaan. Mochten de rechtvaardigen wegvallen, dan staat niets de verwoesting van de wereld meer in de weg.

Behalve dat de rechtvaardigen het voortbestaan van de wereld garanderen wordt ook geloofd dat één van deze 36 de joodse messias zou kunnen worden. Dat gebeurt alleen als de tijd daarvoor rijp is. Deze messias zal de joden terugbrengen naar Israël, zal een tijdperk van vrede inluiden, de Derde Tempel herbouwen, de Sanhedrin opnieuw installeren en een mannelijke erfgenaam krijgen. De nieuwe heerschappij van de messias is één aspect van de verwachting. Gebaseerd op bijbelse teksten uit het Oude Testament was er ook de verwachting van een messias die meer geestelijk te werk zou gaan en die lijden zou kennen. In sommige geloofsstromingen werd daarom wel gedacht dat er 2 messiassen zouden komen.
Voor de Christenen is de komst van de messias al vervuld door Jezus Christus. De joden zijn nog in afwachting van de messias. Voor hen was Jezus niet aanvaardbaar. In die tijd zuchtte het land onder het juk van de Romeinen en het volk keek wanhopig uit naar de messias die deze vijand zou verdrijven. In eerste instantie leek Jezus aan de verwachting te voldoen. De beschrijving van de intocht in Jeruzalem (Matteüs 21:1-9) laat duidelijk de relatie met de messiasvoorspelling zien. De nieuwe koning zou op een ezel de stad binnen trekken. Toen uiteindelijk bleek dat Jezus zich niet tegen de Romeinen keerde en zich zelfs liet veroordelen, was dat voor velen het einde van hun geloof in Hem als de messias. Sindsdien hebben nog wel diverse personen aanspraak gemaakt op de titel, maar steeds werden ze later als leugenaar ontmaskerd. Het geloof in de komst van de messias is er niet minder om geworden; geduldig wordt gewacht op Zijn komst.

Links
De Talmoed op Wikipedia
De 36 rechtvaardigen op Wikipedia (Engelstalig)
De Messias op Wikipedia
Joodse messiasverwachting

Boeken met verwant thema
Het boek der namen - Jill Gregory & Karen Tintori
De Julianus inscriptie - Gregg Loomis
De laatste goede man – A. J. Kazinski

Het laatste testament – Sam Bourne (2007)

Titel: Het laatste testament
Auteur: Sam Bourne
Oorspronkelijke titel: The last testament
Uitgever Luitingh (www.uitgeverijluitingh.nl)

Het verhaal
Tijdens de oorlog in Irak wordt het oudheidkundig museum in Bagdad geplunderd en verdwijnen de kostbaarheden de grens over. Eén van deze archeologische schatten is een kleitablet van duizenden jaren oud. Een Israëlische archeoloog krijgt het tablet per toeval in handen. Bij het vertalen ervan beseft hij dat hij het testament van aartsvader Abraham in handen heeft en dat de inhoud ervan van invloed zal zijn op de vredesonderhandelingen tussen Israël en de Palestijnen. Voor hij kans ziet om de inhoud te delen wordt hij vermoord. Op vrijwel hetzelfde moment wordt een Palestijnse archeoloog vermoord en al snel vliegen de beschuldigingen over en weer en worden de vredesonderhandelingen bevroren.
Onderhandelaar namens de Verenigde staten, Maggie Costello, probeert de motieven van de moorden te achterhalen om de vredesbesprekingen weer op gang te brengen. Al snel zit ze tot over haar oren in de problemen en riskeert ze haar leven om het kleitablet te kunnen vinden. Wat staat er in de nalatenschap van Abraham en kan ze haar onbekende tegenstanders verslaan?

Bijbelse connectie
Het boek Het laatste testament heeft een relatie met Abraham, zijn zonen Isaak en Ismaël en de berg Moria, beter bekend als de Tempelberg.
In Genesis kunnen we het verhaal van Abraham lezen. Lange tijd blijft hij kinderloos, ondanks de belofte van God zelf dat hij veel nakomelingen zal krijgen. Zijn vrouw Sara haalt hem over om een huwelijk te sluiten met Hagar, hun Egyptische slavin. Bij haar krijgt Abraham zijn eerste zoon, Ismaël. Later krijgt Abraham een zoon bij Sara, Isaak. Uit jaloezie worden Hagar en haar zoon door Sara weggestuurd. God test daarna het geloof van Abraham door hem op te dragen zijn zoon te offeren. De aanwijzingen volgend, vertrekt Abraham met Isaak naar het gebied waarin de berg Moria ligt. Op het allerlaatste moment wordt het offer door een engel tegengehouden.
Nadat Ismaël is weggestuurd, wordt er in de bijbel alleen nog maar over hem geschreven dat hij in de woestijn van Paran leefde en dat zijn moeder een Egyptische vrouw voor hem had uitgezocht. De bijbel vervolgt met het verhaal van Isaak. Pas bij de dood van Abraham komen de twee zoons weer samen, om hun vader te begraven.
God had Abraham beloofd dat het gehele land van Kanaän aan zijn nakomelingen zou gaan toebehoren, waarbij ook nog vermeld wordt dat het verbond met Isaak (en niet Ismaël) verder gezet wordt. Hier is de joodse claim op het land Israël gebaseerd.
Volgens een aantal bijbelwetenschappers is de locatie van het offer dezelfde als waar later de tempel van Jeruzalem gebouwd werd. Die tempel werd in 70 n.Chr. door de Romeinen met de grond gelijk gemaakt. De tempelberg wordt door de joden als heilige grond en de erfenis van Abraham beschouwd en is de plaats waar de nieuw te bouwen tempel zou moeten verrijzen. Die nieuwe tempel wordt in het Nieuwe Testament op diverse plaatsen genoemd. Paulus rept er over in verband met de wederkomst van Jezus Christus en in Openbaringen wordt de tempel in Jeruzalem ook genoemd. Momenteel wordt de tempelberg beheerd door een islamitische organisatie, wat tot de nodige frictie met orthodoxe joodse en christelijke groeperingen leidt.

De Nieuwe Bijbelvertaling, Oude Testament
Genesis 16:15, Ismaël wordt geboren
Genesis 17:8, God belooft land aan de nakomelingen van Abraham
Genesis 21:3, Isaak wordt geboren
Genesis 22: 1-14, Abraham is bereid zijn zoon te offeren
Genesis 25:9, Isaak en Ismaël begraven Abraham

De Nieuwe Bijbelvertaling, Nieuwe Testament
2 Tessalonicenzen 2:4, de tempel speelt een rol bij de wederkomst
Openbaringen 11:1-2, gelovigen bidden in de tempel

Stof tot nadenken

Het is niet ondenkbaar dat de auteur zich heeft laten inspireren door de zogeheten Wiseman hypothese. Wiseman, die diverse opgravingen bezocht in Irak tussen 1923 en 1936 publiceerde de hypothese dat de oudste bijbelverhalen op kleitabletten waren vastgelegd en dat deze via doorgifte binnen de familie in het bezit kwamen van Mozes. Mozes, die vaak als auteur van de eerste bijbelboeken wordt gezien, bundelde de losse tabletten tot een samenhangend geheel en voegde waar nodig nog wat extra informatie toe.
Wiseman bestudeerde honderden kleitabletten en merkte daarbij op dat het duizenden jaren geleden heel gebruikelijk was om informatie vast te leggen. Niet alleen wetten of handelsovereenkomsten, ook boodschappen van b.v. een moeder aan haar zoon werden overgebracht via kleitabletten. Hoewel niet iedereen kon lezen en schrijven, waren er vele schrijversscholen en had men gemakkelijk toegang tot iemand die een boodschap kon opstellen en het antwoord kon lezen. Met dit in het achterhoofd vroeg Wiseman zich af of de toen algemeen aanvaarde theorie dat de bijbel pas op schrift werd gesteld tussen 500 en 200 v.Chr. wel houdbaar was. Deze theorie was ontwikkeld in de loop van de 19e eeuw, vele decennia voor de vondst van talloze kleitabletten en zonder de kennis van het gebruik van het schrift in het Midden-Oosten.
Met het uitgangspunt dat zoiets belangrijks als godsdienst en afkomst van de familie ongetwijfeld op schrift zou zijn gesteld, bestudeerde hij Genesis en vergeleek dit met de literaire vormen die duizenden jaren geleden gehanteerd werden. Wiseman stuitte hierbij op de zogeheten Toledoth formule, een schrijfwijze die duidt op een (familie)geschiedenis, getekend door de auteur hiervan. Op diverse plaatsen in Genesis is deze structuur nog te herkennen:

Genesis 2:4 - Dit is de geschiedenis van hemel en aarde
Genesis 5:1 - Dit is het geslachtsregister van Adam
Genesis 6:9 - Dit is de geschiedenis van Noach
Genesis 10:1 - Dit is de geschiedenis van de zonen van Noach
Genesis 11:10 - Dit is de geschiedenis van Sem
Genesis 11:27 - Dit is de geschiedenis van Terah
Genesis 25:12 - Dit is de geschiedenis van Ismaël
Genesis 25:19 - Dit is de geschiedenis van Isaak
Genesis 36:9 - Dit is de geschiedenis van Ezau
Genesis 37- Dit is de geschiedenis van Jakob

Omdat de latere bijbelkopiïsten niet bekend waren met deze formule, werden deze zinnen niet genoteerd als het slot van een familiegeschiedenis, maar werden ze vaak als openingszinnen gebruikt. Zo zijn ze voor een deel ook nog terug te vinden in de huidige bijbelindeling. Voor de logica is toledoth dan vertaald met ‘dit zijn de nakomelingen van’, maar het is accurater om toledoth te vertalen met ‘dit is de geschiedenis van’. De tekst die voorafgaat aan deze slotzin beslaat dan ook alleen gebeurtenissen die de schrijver zelf had meegemaakt of die hij via verhalen van anderen had gehoord.

De verhalen over Abraham zit ingeklemd tussen die van Terach (zijn vader) en Ismaël en Isaak (zijn zonen). Een geschiedenis van de hand van Abraham zelf ontbreekt, er is geen toledoth formule met zijn naam er in. Mogelijk is dit kleitablet verloren geraakt of heeft een andere weg van overlevering gevolgd. Dat laatste zou kunnen verklaren waarom er tussen de Dode Zeerollen ook een Genesis Apocryphon gevonden is, met daarin ook gedeeltes van het levensverhaal van Abraham. Wat hierbij opvalt is dat de tekst in de eerste persoon is geschreven en een aanvulling is op de Genesis teksten uit de bijbel. Kan deze tekst afkomstig zijn van een verloren kleitablet?

Links
Recensie op Crimezone

Hypothese van Wiseman (Wikipedia, Engelstalig)
De formuleringen van de teksten in Genesis
Gedetailleerde toelichting op de Toledoth formule (Engelstalig)

Boeken met verwant thema
De verborgen kleitabletten - Julia Navarro
Abrahams mes - Ottar M. Nordfjord
De verdwenen menora - Jan & Sanne Terlouw

Codex Constantijn – Paul Maier (2011)

Titel: Codex Constantijn
Auteur: Paul Maier
Oorspronkelijke titel: The Constantine codex
Uitgeverij Mozaïek (www.uitgeverijmozaiek.nl)

Het verhaal
Een vondst van enkele oude bijbelpagina’s zet archeologen echtpaar Jonathan en Shannon op een zoektocht naar een onbekend bijbelboek, namelijk 2 Handelingen. De vondst van dit boek zou een belangrijk bewijs bevatten voor de historische correctheid van enkele bijbelverhalen. Terwijl ze onderzoek doen in de bibliotheek van een oude kerk in Istanbul stuiten ze op een oud bijbelboek met daarin een omstreden passage uit het evangelie van Marcus. Als dit bijbelboek echt zou zijn, dan zou het een belangrijke rol kunnen spelen in de controverse rondom de opstanding. Hoewel het onderzoek in het diepste geheim wordt uitgevoerd, wordt het bijbelboek toch gestolen en dreigt daarmee voor eeuwig verloren te gaan. Zitten hier dezelfde mensen achter die Jonathan in diskrediet proberen te brengen en het zelfs op zijn leven hebben voorzien? Zal hij uit handen van zijn tegenstanders kunnen blijven en het bijbelboek terug kunnen vinden?

Bijbelse connectie
Het boek Codex Constantijn heeft een relatie met de dood van Paulus en de opstanding van Jezus.
In Handelingen, toegeschreven aan Lucas die samen met Paulus gereisd zou hebben, wordt ingegaan op de gebeurtenissen na de hemelvaart, namelijk de uitzending van de apostelen om de boodschap van Jezus uit te dragen. Met name de reizen van Paulus worden uitgebreid besproken. In de slotpassage van Handelingen vertelt Lucas dat Paulus twee jaar in een gehuurd huis in Rome verbleef, daar bezoekers ontving en vrijelijk kon spreken over zijn geloof. Over zijn dood wordt in de bijbel niets gezegd. De traditie dat Paulus op last van de Romeinse keizer Nero onthoofd zou zijn wordt voor het eerst genoemd door kerkvader Ignatius, in een brief die gedateerd wordt rond het jaar 110. Het apocriefe geschrift Handelingen van Paulus, niet later geschreven dan het jaar 200, beschrijft hoe Paulus in Rome zijn leer uitdraagt en steeds meer volgelingen krijgt. Keizer Nero ervaart dit als een bedreiging en laat Paulus en andere christenen arresteren. Allen kregen de doodstraf, waarbij bepaald was dat Paulus onthoofd zou worden. Het abrupte einde van Handelingen, alsof de auteur niet meer toegekomen is aan het schrijven van het laatste deel, heeft de vraag opgeroepen naar aanvullende informatie. Tot op heden zijn er geen teksten gevonden die verder gaan dan het huidige verhaal.
Het slot van het evangelie van Marcus is ook onderwerp van discussie; de slotzinnen zijn omstreden. Afhankelijk van welke bijbel je neemt eindigt het verhaal van Marcus 16 anders. In de korte versie (regels 1-8) eindigt het evangelie bij het lege graf. Een jongeman in wit verkondigt dat Jezus is opgestaan en dat men Hem in Galilea zal weerzien. In het apocriefe Evangelie van Petrus is precies hetzelfde te lezen. In de lange versie van Marcus (regels 9-20) verschijnt Jezus eerst aan Maria Magdalena en daarna aan alle apostelen. Het verschil tussen beide versies is de bron van de discussie over de opstanding en de verschijningen van Jezus. Ter vergelijking, in Matteüs staat te lezen dat eerst een engel bij het lege graf verschijnt gevolgd door Jezus die verschijnt aan Maria Magdalena en haar de opdracht geeft de apostelen naar Galilea te sturen, waar Hij vervolgens aan hen verschijnt.
Tegenstanders van de bijbel zien in de verschillen tussen de evangeliën reden om aan te nemen dat het opstandingsverhaal niet juist kan zijn.

De Nieuwe Bijbelvertaling, Nieuwe Testament
Handelingen 28:30-31, Paulus predikt vrijelijk in Rome
Marcus 16:1-8, het graf wordt leeg gevonden
Marcus 16:9-20, Jezus verschijnt aan bekenden
Matteüs 28:1-20, Jezus verschijnt op diverse locaties

Apocriefen
De Handelingen van Paulus
Het evangelie van Petrus

Stof tot nadenken

In de laatste eeuw zijn diverse documenten opgedoken die tot een aanpassing hebben geleid in de interpretatie van de wereld van de bijbel. De meest invloedrijke vondsten zijn de Dode Zeerollen en de manuscripten van Nag Hammadi. De auteur heeft zich hier ongetwijfeld door laten inspireren en heeft als uitgangspunt de 50 bijbels genomen die in 331 op last van Keizer Constantijn werden vervaardigd. Van die bijbels zijn voor zover bekend geen exemplaren bewaard gebleven, hoewel sommige wetenschappers menen dat de oudste handschriften, de Codex Sinaïticus en Codex Vaticanus, bij deze 50 hoorden. De auteur schetst in zijn boek het beeld van wat er zou kunnen gebeuren als er een nieuw document opduikt, ouder dan alle andere en helemaal compleet.
Hoewel in de bijbel het evangelie van Matteüs als eerste komt, is het niet het oudst bekende evangelie. Bijbelwetenschappers zijn het er over eens dat de oudste tekst het evangelie van Marcus is, gedateerd tussen 66 en 73 en is daarmee geschreven in een tijd waarin ooggetuigen van leven en dood van Jezus nog in leven waren. De volgorde van de evangeliën in de bijbel is bewust niet chronologisch opgebouwd, maar theologisch. Matteüs verschaft namelijk veel meer tekst over de geboorte en het leven van Jezus dan Marcus. Marcus noemt de geboorte niet eens, zijn verhaal start bij de doop van Jezus door Johannes de Doper. Het evangelie van Marcus is het kortst van de vier; slechts 16 hoofdstukken, waar de andere evangeliën er 21 tot 28 hebben. Ook het einde wijkt af van de rest, in die zin dat de laatste regels gaan over het lege graf en de melding van de opstanding door een in het wit geklede jongeman, maar dat dit niet gevolgd wordt door verschijningen van Jezus.
Op basis van tekstonderzoek is vastgesteld dat het taalgebruik in de verzen 9-20 niet overeenkomt met de rest van het evangelie. Wat dit betekent is niet duidelijk; er zijn veel verklaringen mogelijk. Wellicht heeft de oorspronkelijke schrijver niet de kans gehad om het evangelie af te schrijven en is dit door iemand anders gedaan. Een andere verklaring is dat de tekst wel af was, maar in de loop van de eerste eeuwen als onvolledig werd beschouwd zodat aanvullingen nodig waren.
Het abrupte einde van Marcus, in vergelijking met de andere evangeliën, wordt door tegenstanders van het opstandingsverhaal gezien als reden om de tekst te repareren d.m.v. het toevoegen van de regels 9-20. Zij stellen dat de verschijningen niet genoemd worden om de eenvoudige reden dat deze niet plaatsvonden. Omdat de behoefte aan een versterking van de opstanding heel groot was, werden de verschijningen vermeld door de schrijvers van de latere evangeliën en moest Marcus wel gerepareerd worden om hiermee in lijn te blijven.
Een parallel wordt getrokken met de bekering van Paulus, die op weg naar Damascus plots omgeven wordt door een licht en de stem van Jezus hoort. Jezus heeft met hem gesproken, echter zonder daarbij een lichaam te gebruiken. In 1 Korinthiërs 15 beschrijft Paulus de opstanding en de verschijningen van Jezus, waarin hij het rijtje afsluit met zijn eigen ontmoeting met Jezus. Was een vergelijkbare gebeurtenis als dit hetgeen de eerste gelovigen als invulling van de voorzegde opstanding zagen? Een geestelijke ontmoeting met Jezus, die niet gebonden was aan het lege graf in Jeruzalem? Zonder nieuwe vondsten van documenten die teruggaan tot de tijd van Jezus, zal deze discussie blijven doorgaan.

Links
Recensie in het Reformatorisch Dagblad

De auteur over het boek (Engelstalig)
De vijftig bijbels van Constantijn (Engelstalig)
Het slot van Marcus op Wikipedia
Commentaar op het slot van Marcus (Engelstalig)
Argumenten m.b.t. het slot van Marcus (pdf)

Boeken met verwant thema
Het Golgotha dossier - Philipp Vandenberg
De zaak van het verdwenen lichaam - Kel Richards
De broederschap - Daniel Easterman
Apostel - David Gibbins